Een stukje geschiedenis...

Cicelly Saunders (1918-2005)

Palliatieve zorg is ontstaan in Engeland onder impuls van Dame Cicely Saunders. Zij wordt terecht beschouwd als de grondlegster van de hospice care filosofie. Tijdens haar veelvuldige contacten met terminale patiënten merkt ze dat mensen pijn lijden en angstig zijn. Van echte pijnbestrijding is nauwelijks sprake. Het wordt haar duidelijk dat er naast optimale bestrijding van lichamelijke pijn vele andere aspecten aandacht vragen: angst voor het alleen zijn en om alleen te sterven, geestelijke pijn veroorzaakt door lichamelijke aftakeling en het besef binnenkort afscheid te moeten nemen van allen en alles wat de patiënt dierbaar is. Daarnaast is er te weinig aandacht en te weinig eerbied voor het gevoelsleven van de patiënt en de familie. Op basis van deze vaststellingen introduceert Cicely Saunders het begrip ‘totale pijn’.

Na haar opleiding tot arts ontwikkelt zij een eigen palliatief zorgmodel en sticht in 1967 het St. Christophers Hospice. Dit is het eerste hospice waar pijnbestrijding en intensieve stervensbegeleiding gecombineerd worden. Het wordt een modelhospice, uitsluitend gefinancierd met giften en gerund door vrijwilligers. Er wordt klinisch onderzoek gedaan en er wordt gestreefd naar een nog betere vorm van zorg voor stervende mensen. Cicely Saunders sterft er zelf in 2005. Internationaal kreeg zij grote erkenning. Haar concept van ‘hospicecare’ schraagt op vier beginselen:

• Het sterven is een natuurlijk proces en de terminale fase is een belangrijke fase in het menselijk leven
• Als de zieke niet meer kan genezen, heeft hij recht op aangepaste zorg op lichamelijk, psychisch, relationeel en spiritueel vlak.
• Men zal zich onthouden van levensverlengende, maar ook van levensverkortende handelingen en alles in het werk stellen om de zieke het grootst mogelijk comfort te verzekeren.
• De zorg wordt verstrekt door een multidisciplinair team.

"Palliatieve zorg is alles wat nog dient gedaan te worden
als men denkt dat er niets meer kan gedaan worden."

C. Saunders

Palliatieve Zorg in België en Vlaanderen
In België waren Lisette Custermans voor de palliatieve thuiszorg en Zuster Leontine (1923-2012) voor de palliatieve eenheden pioniers.

De Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen (FPZV) werd in 1990 opgericht door mevrouw Lisette Custermans en een aantal voortrekkers van palliatieve zorg. Op dat ogenblik stond palliatieve zorg in Vlaanderen nog in zijn kinderschoenen. Het was de bedoeling van de Federatie om als denktank rond palliatieve zorg te fungeren en professionele zorgverleners te sensibiliseren door hun gespecialiseerde opleidingen en vorming aan te bieden.

Zuster Leontine, richtte 22 jaar geleden de eerste afdeling palliatieve zorgen op, in het Sint-Jansziekenhuis. 

Ze werkte er als verpleegkundige. Later studeerde ze ook nog geneeskunde en ziekenhuiswetenschappen. Ze was ook 25 jaar lang directrice van het Sint-Janziekenhuis.

Na haar pensioen volgde zuster Leontine in het buitenland een opleiding over de begeleiding van ongeneeslijk zieke patiënten. In 1990 richtte ze in Sint-Jan de allereerste Belgische eenheid voor palliatieve zorgen op, als alternatief voor euthanasie.

Zuster Leontine kreeg in 1993 een eredoctoraat van de Katholieke Universiteit Brussel. In 1999 kreeg ze de Visser-Neerlandia prijs voor haar werk. In 2003 kreeg ze ook het Grootkruis in de Kroonorde.

"Leven toevoegen aan de dagen in plaats van
dagen toe te voegen aan het leven"

Zuster Leontine